Facebook
Twitter
Google+
RSS
- Anasayfa
- Kubilay S. Öztürk
Katı Atık sorununda ne durumdayız
DeÄŸerli dostlar, günümüzde kentsel yaÅŸamın dayattığı sıkıntılarından birisi de katı atık, ya da daha genel söylemle “çöp” sorunu. Nüfusun yoÄŸunlaÅŸmasına ve giderek artan ambalajlı ürün kullanımına paralel olarak büyüyen bir konu bu. Türkiye genelinde, kiÅŸi başına günlük katı atığın 1,16 kilogram olduÄŸunu söylüyor uzmanlar. Bölgemizde ise bu biraz daha fazla. ÖrneÄŸin Edremit ilçemizde günlük katı atık, kışın 300 ton civarında. Yazın bu 650 tonu aşıyor. Bu rakamlar bize, kiÅŸi başına 1,5 ila 2 kilogram katı atık düÅŸtüÄŸünü gösteriyor. Türkiye ortalamasının biraz daha üzerinde olmasının nedeni, geliÅŸmiÅŸlik düzeyiyle alakalı. Daha fazla tüketim, haliyle daha fazla katı atık anlamına geliyor.
Genel bir ifade olan “çöp” kavramı, dilimizde “iÅŸe yaramaz” anlamında kullanılıyor ve konunun önemini vurgulamaktan da oldukça uzak kalıyor. Zira, “çöp” dediÄŸimiz ÅŸey, aslında bir iktisadi deÄŸer de taşıyor. Cam, karton, metal ve plastik atıklar, yeniden deÄŸerlendirilmesi mümkün olan malzemeler. Yeniden deÄŸerlendirmek hem daha ucuz, hem de doÄŸada kıt bulunan kaynakların tüketilmesine engel oluyor. Fakat bir de organik maddelerden oluÅŸan katı atıklar var haliyle. Ekmek, meyve, sebze vb. gibi her türlü yiyecek atıkları bu cümleden. Ülkemizdeki katı atık problemi de, iÅŸte tam bu noktada baÅŸlıyor. Çünkü bütün bunlar bir arada, karman çorman toplanıyor ve çöp alanlarına götürülüp bırakılıyor. O nedenle de, buralara “vahÅŸi çöp depolama alanı” deniliyor. Çünkü o alanlarda, iktisadi deÄŸer taşıyan atıklar ayrıştırılsa bile kirlenmiÅŸ veya bulaşık vaziyette oluyor. Üstelik organik atıklar, çürüme aÅŸamasında metan gazı çıkartıyor ve sık sık yangınlar meydana geliyor. Her çöplük yangınında, alandaki yeniden deÄŸerlendirilebilir atıklar da küle ve karbondioksite dönüÅŸüyor. Özetle, bu nedenlerle toplama yöntemimiz yanlış.
Ä°ÅŸin uzmanları da yönteme bakıp, “kendi çöpüyle baÅŸ edemeyen ülke” kategorisinde olduÄŸumuzu söylüyorlar. Bir diÄŸer gösterge ise, yurtdışından kullanılmış plastik, metal ve kağıt ithalimizin giderek artmakta oluÅŸu. Rakamlar hiç de az deÄŸil. ÖrneÄŸin Avrupa BirliÄŸi ülkelerinden yıllık 11,4 milyon ton kullanılmış plastik ve 9,9 ton kullanılmış metal ithal ediyoruz. Çok açık ki, katı atıkları karışık vaziyette toplama yöntemi, onları gerçekten de çöp haline getiriyor. Peki ne yapmamız lazım? Yeniden keÅŸfedilecek bir yöntem yok. Katı atıkları “ayrıştırarak” toplamak tek geçerli yöntem. Böylelikle farklı katı atıkları bulaşık hale getirmeden toplamak ve yeniden deÄŸerlendirmek mümkün olabiliyor. Nitekim, Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı da bu gerçeÄŸin farkına vararak, hammadde olarak kullanılan ithal katı atık kullanım oranını yüzde 50’ye indirme yönünde bir karar almış bulunuyor. Konuyu ülke içinde halletmek lazım. Ayrıştırarak toplama yöntemi, elbette niyet etmekle baÅŸlayacak ve çalışarak, uÄŸraÅŸarak, ısrar ederek hayata geçirilecek bir hedef. Nitekim, Sıfır Atık YönetmeliÄŸi ile bu anlamda kamu kurumlarından baÅŸlayıp, konutlara kadar geçerli hale gelmesi amaçlanan, bir kademeli geçiÅŸ programı açıklanmıştı. Sonuçları henüz kamuoyu ile paylaşılmadı ve muhtemelen Covid 19 pandemisi nedeniyle bazı aksamalar da oldu. Ancak bu süreç iÅŸlemeli. Türkiye artık “çöp ithal etmek, ayrıştırarak toplamaktan daha ucuz” ÅŸeklindeki anlayışını bırakıyor. Çünkü bu hususu sadece kar-zarar hesabıyla ele almanın yanlışlığı görüldü. BaÅŸka toplumsal maliyetleri de hesaba katmak gerekiyor. DiÄŸer yandan, ayrıştırarak toplamanın tek yararı da, iktisadi kazanç deÄŸil. Bu yöntemle organik atıkların deÄŸerlendirilmesi çok daha mümkün oluyor. Sokak hayvanlarının beslenmesinden, kompost gübre imaline kadar pek çok seçenek bu yöntemle saÄŸlanabiliyor. Demek ki katı atıklar için, ayrıştırarak toplama sistemi kaçınılmaz ve bu alandaki programın çok iyi izlenmesi, hatta hızlandırılması da bir zorunluluk ülkemiz için.
Öte yandan bilindiÄŸi üzere, Sıfır Atık projesi kapsamında 2019’dan bu yana Balıkesir’deki tüm ilçelerin katı atıkları, bu amaçla hazırlanan Katı Atık Transfer Ä°stasyonları’nda toplanarak, il merkezindeki modern tesise gönderiliyor. Ä°lçeler, eski çöp alanlarına katı atık boÅŸaltmıyorlar artık. Fakat nüfus artışı ve hızlı göç alma sonucunda, bu yöntemin sürgit kullanılmasının pek de mümkün olamayacağı ÅŸimdiden görülmeye baÅŸlandı. O nedenle, tüm Körfez ilçelerinin müÅŸterek kullanımı için bölgemizde bir modern çöp depolama tesisi kurulmasına acilen baÅŸlanılması gerekiyor artık. Bunun baÅŸka nedenleri de var elbette. Öncelikle çöpün TIR’larla Balıkesir’e kadar taşınması pahalı bir yöntem. Üstelik bu katı atıklar halen ayrıştırılmadan, yani karma karışık gidiyor ve gittiÄŸi yerde ayrıştırma için ayrıca iÅŸçilik ödeniyor. Araçların ulaşımında, Transfer Ä°stasyonu’na kadar ilçe belediyeleri, daha sonrasında ise BüyükÅŸehir Belediyesi oldukça ciddi bedellere katlanıyorlar. Tabi diÄŸer bir önemli konu da, bölgedeki eski vahÅŸi çöp depolama alanlarının akıbetinin ne olacağı.. Bunlardan bir kısmı mülkiyet ya da kiralama sorunu olmadığı için yerinde rehabilite edildi veya ediliyor. BüyükÅŸehir Belediyesi tarafından alan düzenlemeleri yapılıyor, metan gazı çıkış boruları döÅŸeniyor, kum seriliyor, toprak dolgusu ve aÄŸaçlandırması yapılıyor. Güre ve Gömeç tamamlandı, Burhaniye için çalışmalar devam ediyor. Fakat bir de boÅŸaltılması ve taşınması gereken eski vahÅŸi çöp depolama alanları var. Edremit’te örneÄŸin merkezdeki Eminkuyu, Açay’daki Dallas ve Altınoluk’da köy tarafındaki çöp alanları böyle.
Zamanı gelince bu alanlardaki eski çöplük muhtevasının taşınması zorunlu. Zira daha önce yapılan sözleÅŸmeler ve atılan imzalar var. Ayrıca bu alanlarda metan gazı çıkışı da devam ediyor ve sık sık yangınlar çıkıyor. Tabii ki bu çöplükleri taşımak için, önce uygun bir yer ve sonra da büyük ölçekli bir taşıma faaliyeti gerekiyor. Her ikisi de oldukça külfetli ve zor karar verilecek konular. Balıkesir BüyükÅŸehir Belediyesi bu nedenle iki alanda fizibilite çalışmaları yapıyor. Biri Tepeoba’daki terk edilmiÅŸ molibden madeninin devasa maden çukuru. DiÄŸeri Çallı’daki geniÅŸ alan. Ä°lki için maden ÅŸirketinin rehabilitasyon taahhüdü var. Bu çukur vaktiyle orman alanı kesilerek açılmıştı. Åžirket, ÇED raporunu alırken, iÅŸi bittiÄŸinde alanı yeniden doÄŸaya kazandırma sözü vermiÅŸti. Bu nedenlerle, ÅŸimdi buranın tercih edilmesi çok sakıncalı ve ciddi hukuki sorunlara yol açabilir. Kamuya verilen taahhüdün affı gibi görünmesi de tartışma yaratabilir. Ä°kinci tercih ise daha akla yakın. TerkedilmiÅŸ eski bir köyün arkasında, kayalık ve makilik, tarım yapılmayan bir alan burası. Akarsu da bulunmuyor. O nedenle, burada yapılacak bir modern çöp depolama tesisi, hem bölgedeki eski çöplüklerin boÅŸaltılması ve hem de gelecek yılların ihtiyaçlarının giderilmesi açılarından çok daha uygun olabilir. Åžüphesiz bu tercihlerin, bilim insanlarınca çok yönlü olarak araÅŸtırılması ve karar verilmeden önce sivil toplum da dahil olmak üzere tüm tarafların görüÅŸlerinin alınması, istiÅŸare edilmesi oldukça önemli.
KUBÄ°LAY S. ÖZTÜRK
