Facebook
Twitter
Google+
RSS
- Anasayfa
- Kubilay S. Öztürk
KONTROLLÜ SOSYAL HAYAT
DeÄŸerli dostlar, muhtemelen birkaç sene sonra hepimiz bugünleri hatırlayınca “yahu neler çekmiÅŸtik 2020 yılında” diyeceÄŸiz. Hatta yaÅŸlılarımız “50 gün evden dışarı adım bile atamadık” diye dert yanacaklar. Çocuklar ve gençler, ömürleri boyunca bu seneyi hiç de iyi hatırlamayacaklar. Bilim insanları ise ileride yorum yaparken, “o virüsün aldığı canlar, bir senede trafik kazalarında yitirilenlerden daha az oldu” diyecekler belki.. Fakat, ÅŸimdi bugünü yaşıyoruz ve yitirilecek o can, çok yakınımızda bile olabilir. Böyle bir ihtimal varken, bugün korunma refleksiyle davranmak zorunlu oluyor. Ä°nsan türü, elbette coronavirüs engelini de aÅŸacak ve yoluna devam edecek. Zaten öyle çok engeli aÅŸmış ki bugüne kadar. Tarih boyunca veba, çiçek, ÅŸarbon, tifo, grip salgınları olmuÅŸ. Milyonlarca insan can vermiÅŸ bu nedenlerle ama hepsi akılla, bilimle ve dayanışmayla aşılmış. Ä°nsan türü yeni bir yol, bir çıkış bulmuÅŸ kendisine ve hayat devam etmiÅŸ. Birinci Dünya Savaşı’nın son yıllarında adına “Ä°spanyol gribi” denilen ve yine bir virüse baÄŸlı olan salgın, 1918-20 yıllarında 50 milyon insanın ölümüne yol açmış. Fakat o salgına neyin sebep olduÄŸunu bile 10 yıl sonra ancak keÅŸfedebilmiÅŸler o zaman. Oysa ÅŸimdi, yakın dönemde yaÅŸanan Sars, Mers, Ebola gibi salgınların da tecrübesiyle, yeni tip coronavirüsün tanımı anında yapıldı, iki ay içinde izole edildi, aşı ve ilaç için hemen laboratuarlarda çalışmalar baÅŸladı.
Coronavirüs salgını küresel bir sorun. O nedenle, mücadelenin de küresel olması gerekiyor. Oysa dünyada durum pek de öyle geliÅŸmedi. Çin baÅŸlangıçta virüsü ve salgını gizlemeye çalıştı. Dünya SaÄŸlık Örgütü (WHO) salgının varlığını ancak Ocak sonunda, pandemiyi ise 11 Mart’ta ilan edebildi. Uçaklar bu sürede sadece insan deÄŸil, virüs de taşıdılar. Salgın tüm dünyaya yayıldı. Ülkelerin tepkileri de farklı oldu salgına karşı. Ä°ran, Ä°talya, Ä°spanya gibi ülkeler sorunun ciddiyetini yeterince anlayıp gerekli önlemleri alamadı. Brezilya, Ä°ngiltere, Ä°sveç gibi ülkeler ise “sürü bağışıklığı” yöntemini denedi. Her iki grup ülke de büyük bedeller ödediler. ABD’nin durumu ise çok daha farklıydı. Hem önemsemedi, hem sürü bağışıklığı denedi ve hem de Çin’i suçlamayı virüs mücadelesinden daha öncelikle yaptı. Dünyadaki yaklaşık 4,5 milyon enfekte hastanın 1,7 milyonu ve toplam can kayıplarının üçte biri ABD’nde ama hala baÅŸkanları “komik görünmemek için” maske kullanmadığını söylemekte..! Fakat çok baÅŸarılı mücadele veren ülkeler de oldu elbette. Çin, Güney Kore, Yeni Zelanda, Vietnam ve Küba bu baÅŸlıkta sayılıyorlar.
Ülkemize gelince.. Salgın duyulur duyulmaz hazırlıklara baÅŸlanması çok olumluydu. Ancak virüs ülkemize ulaÅŸtığında bazı acemilikler yaÅŸandı. Ä°ran sınırı ve uçuÅŸlarının kapatılmasında geç kalındı. Umreden dönenlerin izolasyonu konusunda çok yanlış davranıldı. VatandaÅŸlarımız da sorumsuzdu. Sonuçta virüs pek çok ÅŸehrimize yayıldı. Fakat iÅŸin ÅŸakası olmadığı, çok hızlı yayılan bir virüsle karşı karşıya olunduÄŸu anlaşılıp, ilk panik atlatılınca; test, takip ve karantina uygulamaları usulünce yapıldı. SaÄŸlık personelimiz çok fedakar ve cansiperane çalıştılar. Can kayıpları önemli ölçüde azaltıldı. Çin’den tedavi desteÄŸi ve deney aktarımı saÄŸlandı. Doktorlarımız tedavi protokollerinin esnekliÄŸinden yararlanarak ağır tedavi ve ilaç uygulamalarına erken geçtiler. Geçici karantina tedbirleri de mutlaka yararlı oldu. YaÅŸlılar, gençler ve çocuklar için konulan izolasyon tedbirlerinin faydası konusunda ise kesin bir belirleme ÅŸimdilik yok, fakat salgın istatistiklerini çok olumlu etkilediÄŸi ortada. Ä°lk dalga böyle karşılandı ve virüse karşı kontrol saÄŸlandı. Fakat ekonomik olarak “hepiniz oturun evinizde” denilmesi de mümkün olamadığı için, normal dönemlerde otoriteye paralel pozisyon almayı alışkanlık haline getirmiÅŸ olan vatandaÅŸlarımız, alınan tereddütlü ve tedrici önlemler karşısında çok da disiplinli davranmadılar. Her fırsatta tedbirleri gevÅŸetme tarafında oldular. Tam tecrit kararı alınamaması, herkesin eve kapanmaması nedeniyle, halk tehlikeyi tam olarak idrak etmekte zorlandı. Üretim ve inÅŸa faaliyetleri ise hiç durdurulmadı. Ä°badet yerlerinin ve bazı sosyal mekanların kapatılması biraz bekleyerek alınan kararlar oldu. Özetle, ÅŸu ana kadar salgına karşı baÅŸarılı olduÄŸumuz taraflar da var, hatalı olanlar da. Ancak bütün bunlar geride kaldı artık ve ÅŸimdi yeni bir döneme geçileceÄŸi ilan edildi. SaÄŸlık Bakanı Fahrettin Koca, bu döneme "kontrollü sosyal hayat" ismi verildiÄŸini açıkladı. Bakan "Önümüzdeki günlerde evlerimizden daha sık dışarı çıkacağız. Ev hayatından sosyal hayata geçiÅŸ artacak. Virüse karşı mücadelede bu yeni durumun kuralları, tedbirleri olmalıdır. Kontrollü sosyal hayat bunların ifadesidir.. Özgür ama tedbirli bir hayat tarzına geçiyoruz" dedi. Bunu erken bulanlar oldu elbette. Fakat sabırsızlıkla bekleyenler de vardı. Federasyon, futbol ligine start kararı verdi hemen. Bazı esnaf grubu ve AVM’lerin açılması için hazırlıklar yapılmaya baÅŸlandı. Turizm alanında ise, “hazırız” denilerek, dünyaya dönük bir davet yapılacakmış. Bütün bu geliÅŸmelerin, arada uyarı ve tedbir vurguları olsa bile, toplumda normal yaÅŸama geçiÅŸ anlamında bir rahatlatma yarattığı ise aÅŸikar. Oysa salgının baÅŸlangıcındaki tecrübelerimizi de dikkate alarak, eskiye dönüÅŸü deÄŸil, kontrolü ve korunma tedbirlerini elden bırakmadan yaÅŸamın bir miktar rahatlatılmasıyla yetinileceÄŸini, topluma iyice anlatmak gerekiyor. Yoksa hep birlikte yarattığımız ve olumluya dönen tabloyu, bir anda tersine çevirebiliriz.
Ülkemizde bin kiÅŸiye düÅŸen yatak sayısı hala 2,8 seviyesinde. Bazı sorunların varlığına raÄŸmen, saÄŸlıkta bulunduÄŸumuz seviye ise hiç de yabana atılamaz. Ä°yi yetiÅŸmiÅŸ ve özveriyle çalışan bir saÄŸlık ordumuz var. Bunlar sayesinde, ilk salgın dalgasında baÅŸarılı olundu. Salgının artarak büyümesi, sistemin tıkanması, çaresiz kalınması söz konusu olmadı. Bu durumu, ÅŸimdi cahilce yaklaşımlarla sona erdirmenin, durumu bozmanın ise hiç anlamı yok. Yeni dönemi, ülkemizdeki mevcut kutuplaÅŸma ikliminin dışında ve bilimin ışığında ele almak gerekiyor. Bunun anlamı, her kararı eleÅŸtirmek kadar, her eleÅŸtiriyi dinlemeye bile yanaÅŸmamak arasındaki paranteze sıkışmama gereÄŸidir. Elbette toplumda yeni döneme geçiÅŸi erken ve çok riskli bulanlar da olacak, pandemilerde son vakanın bile olmadığından emin olmak gerektiÄŸi söylenecektir. Virüsün bulaÅŸtığı ama semptom göstermeyen insanların olabileceÄŸi ve normale dönüÅŸte en tehlikelilerin bunlar olacağını, verilerin netleÅŸmesinin görülmesini, çok daha fazla test yapılmasını ve taramaların yaygınlaÅŸtırılmasını beklemek gerektiÄŸini öneren bilim insanları da olacaktır. Elbette bu uyarıları dikkate almak gerekir. Unutmayalım ki, “kontrollü sosyal hayat” baÅŸladığı gibi, iÅŸler kötüye giderse sona da erdirilebilir. Her ikisi de mümkündür. Ticari kaygılar ve vatandaÅŸ baskısı olsa bile, salgında ikinci dalganın patlaması halinde, hiçbir yönetici buna göz yumamaz. Bu kadar hızla yayılan bir virüse karşı olmayacak tek ÅŸey, insan hayatı üzerinde deneme-yanılmayla test yapılmasıdır. Hatırlanacağı üzere, SaÄŸlık Bakanı futbol için verilecek kararda tüm sorumluluÄŸun ilgili federasyonda olacağını çok açık bir dille söyledi. KuruluÅŸlar dikkatli olmak zorunda. Fakat diÄŸer yanda, hala taziye çadırı kurarak, hayır yemeÄŸi vererek, cenaze töreninde toplanarak, bir anda yüzlerce vatandaşın enfekte olabildiÄŸi bir ülkede yaşıyoruz. VatandaÅŸlarımız da çok dikkatli olmak zorunda. Enfekte olan hastaların temas takibi (filyasyon) için 6 bin saÄŸlıkçıdan oluÅŸan koca bir ekibin büyük özveriyle çalıştığı, merkezi takip iÅŸleminin yılmadan yapıldığı bir süreçten sonra gelebildik bu günlere. Bu kazanımları ÅŸimdi, tatile koÅŸalım, bayramı da eskisi gibi yapalım, açık pazarlar baÅŸlasın diyerek, tehlikeye atmamak lazım. Åžehirlerarası ulaşım kısıtlaması ise zamanı gelmeden asla kaldırılmamalı. Yoksa “çifte bayram yaÅŸayalım” derken, tekrar baÅŸa dönebiliriz. O nedenle bu yeni dönemde, korumayı ve korunmayı asla unutmadan, rehavete kapılmadan davranmamız ÅŸart.
KUBÄ°LAY S. ÖZTÜRK
