Facebook
Twitter
Google+
RSS
- Anasayfa
- Fatma Zehra Köseley
Sabiha TansuÄŸ / 50 KuruÅŸ Resmi
Sabiha TansuÄŸ hanımın muhteÅŸem baÅŸarısını yayınlamasam olmazdı. Türk Kültürü'ne verdiÄŸi emeÄŸin bilinmesi için biraz vicdanlı olmak yeterdi. Vicdanım, bu yazıyı gör ve yayınla dedi. Sabia TansuÄŸ hanımın muhteÅŸem baÅŸarı öyküsünden Körfez Star gazetesi okurlarının da haberi olsun istedim. Anadolu / Türk Kültürünün yaÅŸatılması için yılların emeÄŸini görmezden gelmek, Türk Kültürüne ihanet olacaktı.
DeÄŸerlerimizin kaybolmaması için , bir küçük emek de siz okurlarımın vermesi dileÄŸimdir.
KeÅŸke hepimiz köklerimize ve kültürümüze Sabiha TansuÄŸ hanımın yarısı kadar sahip çıkabilseydik.
Sabiha TansuÄŸ hanıma ve bu yazıyı kaleme alana sonsuz teÅŸekkürler.
Ä°yi çarÅŸambalar.
Avucumuzda sıkı sıkı tutarken ısıttığımız, simit ya da gazoz karşılığı cam tezgahın üzerine bırakıverdiÄŸimiz demir paralardan birinde onun yüzünün çizgileri vardı. Devlet adamı ya da tanınmış bir kiÅŸi olmaksızın, Cumhuriyet tarihimizde bir paraya resmi basılan ilk kiÅŸi, ilk kadındı.
Kalkık, biçimli bir burun, sivrice, küçük bir çene ve başında nefis bir Anadolu baÅŸlığı.. Ä°smi Sabiha idi..
Gümülcine‘de doÄŸmuÅŸ, ailesiyle birlikte 1941’de Türkiye’ye göç etmiÅŸti. ÇocukluÄŸu Ege’nin ÅŸirin ilçelerinde geçti. Ä°lkokul birinci sınıfta, 23 Nisan töreni için annesinin giydirdiÄŸi ‘eÄŸribaÅŸ’ adlı gelin baÅŸlığı aklını başından aldı. Göztepe Kız Sanat Enstitüsü‘nde okurken ÅŸapkalar yapıp satar, Kemeraltı’nda satılan taÅŸ kuklalara Anadolu giysilerinden esinlenerek giysiler dikerdi.
1963’te çıktığı Avrupa gezisinde gördüÄŸü kostüm müzelerinden çok etkilendi. “Tek bir Anadolu köyü kocaman müze olur” diye düÅŸündü.
1964’te Ä°stanbul’daki Piyer Loti tepesinde eski Türk kahvelerine benzer ÅŸekilde bir dekorasyon çalışmasıyla Piyer Loti Kahvesi’ni açtı. O dönemde kahve, baÅŸta sanatçılar, gazeteciler, yazarlar olmak üzere tüm Ä°stanbul’un adeta akınına uÄŸradı. Öyle ki, bir gün önceden randevu verilmeye baÅŸlandı.
1965’te gazeteci Haluk TansuÄŸ ile evlendi. Bodrum’a giderken bindikleri otobüs Milas’ta bozuldu. Tamiratı beklerken çevreyi dolaÅŸmaya baÅŸladılar.
Birinci sınıfta giyip unutamadığı “eÄŸribaÅŸ” gelin başını burada bulunca deliye döndü. BaÅŸlığı 35 TL’ye satın aldı. O günden sonra deÄŸiÅŸik yörelerde gördüÄŸü baÅŸlıkları alıp biriktirmeye baÅŸladı.
1968’de Galatasaray Yapı Kredi Bankası’nda “Anadolu Kadın BaÅŸlıkları” adlı ilk sergisini açtı.
O zamanki Darphane Müdürü Sait Tanaçan, “Bu baÅŸlıklardan biriyle fotoÄŸrafınızı alıp madeni paralarımızdan birine basmak istiyorum. Ä°zin verir misiniz?” deyince sevinerek kabul etti.
‘Ankara gelin baÅŸlığı’yla fotoÄŸrafı çekildi. Karşılığında hiçbir talebinin olmayacağına iliÅŸkin bir kağıt imzaladı.
O yıllarda çıkan demir 50 kuruÅŸların üzerinde artık onun yüzü vardı. Böylece halk içerisinden madeni paraya resmi basılan ilk kiÅŸi oldu. Böyle bir ÅŸey dünyada ilkti!
Sergi, önce Japonya’ya sonra Paris’e götürüldü. Çok büyük ilgi ve beÄŸeni topladı, hatta Japonya’da eÅŸiyle birlikte Ä°mparator nezdinde ağırlandı.
1974’te o güne dek topladığı baÅŸlıkların sergileneceÄŸi bir müze açılması için devlete baÅŸvurdu.
Zamanın Kültür Bakanı talebine ÅŸöyle karşılık verdi: “Tut bir kamyon, götür onları Topkapı’ya teslim et.” Bu benzersiz koleksiyona devletin ilgisi bu kadardı iÅŸte..
ysa sergi bir yıldır Avrupa’da kent kent geziyordu. Dönemin siyasi hayatının tanınmış isimlerinden Fahrettin Kerim Gökay ile bir öÄŸle yemeÄŸinde buluÅŸtuklarında sözü yine müze arzusuna getirdi.
Gökay siyasi kulislerde dolaÅŸan sözü kendisine naklettiÄŸinde kahroldu. Yetkililer ‘Biz bir kadına mı kaldık’ demiÅŸlerdi.
Ä°ki kitap ve 200’den fazla makale yazdığı suskunluk döneminde bir daha müze konusunu açmadı ama Åževket Süreyya Aydemir’in söylediklerini de hiç unutmadı: “Bu topraklarda deve dikeni yetiÅŸiyor, adam yetiÅŸmiyor, seni anlamazlar Sabiha kız.”
1980 yılına dek Anadolu baÅŸlıklarını toplamaya ve araÅŸtırmaya devam etti. Haziran 2007’de bu koleksiyonun en deÄŸerli 430 parçası hırsızlarca çalındı.
Sosyolojik ve antropolojik çalışmalara kaynaklık edecek bu eÅŸsiz hazineyi gün ışığına çıkaramadan böyle talihsiz bir olayı yaÅŸadığına çok üzüldü. ÇocuÄŸu dünyaya getirmiÅŸ ama kimseye gösterememiÅŸti.
2010 yılında Ä°stanbul Kültür BaÅŸkenti seçildiÄŸinde, oturduÄŸu daireyi boÅŸaltıp aynı cadde üzerinde kiraya çıktı. Burayı restore ederek sanatçıların ve dostlarının da yardımı ile modern bir müze haline getirdi.
Mecidiyeköy Ortaklar Caddesi’ndeki bir apartman dairesinin 7. katındaki müze, randevu alınarak geziliyor. Müze, Sabiha TansuÄŸ Sanat ve Kültür Evi adı altında, haftanın her günü saat 10.00 ve 20.00 saatleri arasında hizmet verirken, özelinde Ä°stanbul’un genelinde tüm ülkenin inanılması güç mücadele öykülerinden birini baÄŸrında saklamaya devam ediyor.
Gencecik yaşında bir demir paraya yüzünün basılması belki de tesadüf deÄŸildi Sabiha TansuÄŸ’un.
Kültürümüzü koruyup yaÅŸatmaya çalışan, karşılığında oluÅŸturduÄŸu eÅŸsiz hazineyi gelecek kuÅŸaklara aktarmaktan baÅŸka bir ÅŸey beklemeyen bir kiÅŸinin, daha da talihsiz olanı bir kadının, bu ülkede başına ne geldiyse onun başına daha fazlası gelmemiÅŸtir mutlaka..
Demir paraya basılı yüz, gelecek yıllarda kendisine çok lazım olacak demir gibi bir iradenin, azmin ve mücadele gücünün habercisi olmuÅŸtur belki de.. Kim bilir..
FATMA ZEHRA KÖSELEY
